De bevoegdheden van de klassieke overlegorganen bieden wel een aantal concrete aanknopingspunten, maar over het algemeen hebben zowel vakbonden als werkgevers weinig traditie in het overleg over arbeidsorganisatie. En ook innovatie zelf is geen klassiek overlegthema. Het komt er dus op aan om creatief, strategisch en met een stevige dosis lef te werk te gaan. Om zo ruimte te creëren om concrete ideeën, voorstellen en eisen ten aanzien van de werkgever te lanceren. In een ideaal scenario kan je je voorbereiden aan de hand van onderstaande stappen: 


  • Deze 5 stappen geven inspiratie en tips om een moeilijke uitdaging aan te gaan, meer niet. Gebruik deze info dus niet als een dwangmatig stappenplan dat je strikt stap na stap moet doorlopen. Dit ideale scenario is in de praktijk immers meer uitzondering dan regel.  

1. Bundel de krachten

Stem af met collega-militanten

Investeer in een sterk syndicaal front. Hoe sterker de eigen argumenten en voorstellen, hoe effectiever de communicatie met de werkgever kan verlopen. Mocht blijken dat je in deze voorbereidende fase andere fracties of bonden kan betrekken: des te beter! Probeer na afloop van interne discussies in elk geval met 1 stem naar buiten te trekken. Houd meningsverschillen in eigen rangen. Openlijke verdeeldheid komt de positie aan de overlegtafel niet ten goede.

"We betrekken iedereen via onze kernwerking maar dat wil zeker niet dat iedereen zo maar alles slikt. We hebben regelmatig zware discussies binnen de kern. Dat maakt de zaken niet altijd gemakkelijker, maar uiteindelijk komt het de kwaliteit van onze syndicale werking ten goede." 
(Afgevaardigde, machinebouw)

  • De meningen over en het geloof in de kansen en risico’s van innovatieve arbeidsorganisatie zullen onderling hoogstwaarschijnlijk sterk uit elkaar lopen. Zelfs tussen collega’s van eenzelfde fractie. Schuw deze discussie niet. Voer ze achter gesloten deuren, grondig en met als doel om een gedragen standpunt te ontwikkelen. Gebruik eventueel de Methodiek voor de bespreking van kansen en risico’s op de kern om meningsverschillen op een veilige manier ter sprake te brengen.

Hou het werkbaar

Syndicaal werk is veeleisend en innovatieve arbeidsorganisatie een complexe thematiek. Niet alle militanten moeten het hele innovatieproces tot in de details in de vingers krijgen. Stel een team van syndicale trekkers aan: een beperkt aantal personen die het overleg met de werkgever zullen trekken. Geef hen het mandaat om het overleg over innovatie met de werkgever te voeren. Maak daarbij concrete afspraken over hoe de communicatie tussen trekkers en overige militanten in de toekomst zal verlopen.


  • Kies bewust. De trekkers hoeven geen supermensen te zijn, maar bij voorkeur profielen die aan enkele van volgende voorwaarden voldoen:
    • Hij/zij heeft er zin in om zich in het thema innovatie te verdiepen
    • Hij/zij is voldoende mondig om de werkgever te woord te staan
    • Hij/zij kan collectieve standpunten van de kern verwoorden
    • Hij/zij heeft voeling met de realiteit en behoeften van verschillende afdelingen/diensten 
    • Hij/zij beschikt over goede gespreks- en presentatievaardigheden
    • Hij/zij heeft een zeker aanzien bij het management
    • Hij/zij heeft voeling met de werking van technologische processen
    • Hij/zij heeft voeling met de manier waarop het onderzoek naar nieuwe producten verloopt
    • Hij/zij beschikt binnen het ACV over een syndicaal netwerk
    • Hij/zij heeft een goede kennis van wetten en bevoegdheden
    • Hij/zij heeft directe toegang tot belangrijke personen en/of informatie in de onderneming
    • Hij/zij heeft ten aanzien van leden en militanten een sterke persoonlijkheid
    • Hij/zij heeft bij het ACV vorming gevolgd over innovatie
    • Hij/zij kan deelnemen aan OR, CPBW of SD
    • Hij/zij heeft voeling met de geschiedenis van de onderneming en met haar sterktes en zwaktes 
    • Hij/zij heeft een idee wat er bij klanten, op de markt en/of bij concurrenten speelt
    • Hij/zij kan mensen op een geargumenteerde manier boeien
    • Hij/zij heeft relatief goede relaties met andere fracties en/of vakbonden in de onderneming
    • Hij/zij is tegelijkertijd kritisch en positief ingesteld
    • Hij/zij geniet het vertrouwen van de voltallige militantenkern

2. Zoek actief naar informatie

Check uiteenlopende bronnen 

De inhoud van de informatie over innovatieve arbeidsorganisatie zal sterk samenhangen met de boodschapper: elke persoon, dienst of organisatie bekijkt dit met eigen wensen, verwachtingen en ambities. Dat vraagt om een bewuste aanpak. Hoe minder bronnen jullie raadplegen, hoe eenzijdiger de informatie zal zijn. Ga dus bewust op zoek naar uiteenlopende meningen en visies. 

“Wij ervaren de samenwerking met de militanten van de bedienden op ons bedrijf als een belangrijke meerwaarde. Onder meer omdat sommigen van hen zich beroepshalve binnen Europa bewegen en via informele contacten dikwijls meer inzicht krijgen op ontwikkelingen in andere plants uit de groep. Zij zorgen voor een verruiming en verrijking van onze kennis.” (Afgevaardigde, metaalbouw) 

“Als kaderlid zie, weet en hoor je veel.”
(Militant, kunststoffabriek)

Zoek uit welke concrete acties er mogelijk op til staan

  • Wat weten jullie zelf over innovatieve arbeidsorganisatie? Op basis van eerdere ervaringen, getuigenissen van anderen, opleidingen, boeken, documentaires,…?
  • Wat weet jullie vakbondssecretaris over dit soort zaken? Op basis van ervaringen in andere bedrijven, contacten met ervaren militanten of collega's,...? 
  • Wat valt er te leren uit verhalen van militanten uit andere bedrijven die ervaringen hebben met innovatieve arbeidsorganisatie? 
  • Wat zeggen of schrijven directieleden en leidinggevenden over innovatieve arbeidsorganisatie? Wat weten zij er (al) over? Waarover gaat het volgens hen concreet? En vooral: wat zijn volgens hen mogelijke gevolgen voor werknemers?
  • Zoek het niet te ver. Neem dit soort vragen mee naar syndicale bijeenkomsten, cursussen,… De kans bestaat dat in jouw huidige netwerk al heel wat tips voor het rapen liggen.  
  • Zoek via de praktijkvoorbeelden op deze site naar bijkomende syndicale ervaringen en contacten. 
  • Verantwoord informatieve vragen ten aanzien van de werkgever – indien nodig – met de stelling dat innovatie mogelijk raakt aan de positie en belangen van werknemers, en dat innovatie om die reden logischerwijs voorwerp van sociaal overleg is. Pak dit in elk geval aan op een manier die het best bij de cultuur van jullie onderneming past: formeel via de overlegorganen en/of informeler door op de man/vrouw zelf af te stappen.  

Probeer zicht te krijgen op achterliggende strategische redenen 

Mogelijke strategische redenen kunnen zijn:

  • De druk op de onderneming om zowel de aantrekkelijkheid als de werkbaarheid van jobs te verbeteren. 
  • De behoefte om het algemene kostenplaatje beter te beheersen of te verbeteren.
  • De noodzaak om klanten beter, sneller, nauwkeuriger en/of met een hogere betrouwbaarheid te bedienen.
  • De druk om hoge(re) kwaliteitseisen te behalen zonder in te boeten op efficiëntie, productiviteit en klantgerichtheid.
  • De ambitie om (nog) meer maatwerk te leveren en efficiënt(er) in te spelen op specifieke eisen van klanten.
  • De druk om snel en probleemloos nieuwe en verbeterde producten op de markt te brengen.
  • De behoefte om de samenwerking en onderlinge afstemming tussen personen, diensten en/of afdelingen te verbeteren. 
  • ...
  • Inzicht in de strategie van de onderneming helpt om de samenhang tussen verschillende maatregelen beter te begrijpen. Maar het biedt jullie vooral een duidelijk kader om argumenten te ontwikkelen om de inspraak en betrokkenheid van werknemers te bepleiten. Koppel daarom jullie suggesties, ideeën en feedback zo veel als mogelijk aan de strategische doelstellingen van het bedrijf. Probeer te argumenteren hoe de strategische doelstellingen in het gedrang komen als er onvoldoende wordt geïnvesteerd in de betrokkenheid van en het draagvlak onder het personeel.  

Zoek uit in welke mate er al een concreet actieplan is uitgewerkt

Mogelijke bronnen:

  • Directieleden
  • Een projectverantwoordelijke, de zogenaamde trekker
  • Leidinggevenden en/of directe chefs
  • Collega’s waarvan je vermoed dat ze – gezien hun functie – betrokken kunnen zijn: HR-medewerkers, productieverantwoordelijken, leden uit de hiërarchische lijn, ingenieurs, techniekers, collega’s met sleutelfuncties, financiële medewerkers… 
  • Een externe organisatie of adviseur die hiervoor werd aangetrokken. 
  • PR en officiële communicatie van het bedrijf
  • …

3. Breng jullie troeven in kaart

Waarom zou de werkgever jullie betrekken bij het proces van innovatieve arbeidsorganisatie? Welke meerwaarde hebben jullie te bieden? Denk hier op voorhand goed over na, zodat jullie jullie troeven later aan de overlegtafel helder kunnen verwoorden. Enkele suggesties vind je alvast via deze link . 

 

4. Werk een strategie uit

Breng kansen en risico’s in kaart

Bespreek jullie kijk op kansen en risico's voor werknemers aan de hand van de Hulpvragen bij de analyse van kansen en risico’s voor werknemers. Bij voorkeur met de hele militantenkern, indien mogelijk ook met andere fracties of bonden, of aan de hand van een personeelsbevraging. Hoe meer betrokkenen, hoe meer argumenten. En hoe breder jullie achterban, hoe sterker jullie positie ten aanzien van de werkgever.

Bepaal prioriteiten en doelstellingen

Probeer op het moment dat je naar de overlegtafel trekt eerst openheid te creëren en een basis voor verdere samenwerking te leggen. Vermijd de werkgever te overvallen met een eindeloze lijst aan eisen, voorstellen of bekommernissen. Breng minder prioritaire aandachtspunten daarom pas in een latere fase ter sprake. En steek geen energie in zaken die ook de werkgever niet kan beïnvloeden. Daar heeft niemand baat bij. Bereid jullie inhoudelijk voor om doelgericht naar de overlegtafel te trekken. Richt de aandacht in eerste instantie op jullie belangrijkste prioriteiten. Gebruik eventueel de Hulpvragen voor het afwegen van prioriteiten om knopen door te hakken. 

Bereid een geloofwaardig win-win-verhaal voor 

Welk engagement willen jullie zelf opnemen, in het belang van de werknemers? Wat verwachten jullie van de werkgever en wat zal hem dat opleveren? Denk op voorhand goed na over deze vragen. Het doel van jullie tussenkomst is om te komen tot een aantal wederzijdse engagementen die tot een win-win-situatie kunnen leiden. Dit soort engagementen en afspraken wordt bij voorkeur besproken vóór er effectief een veranderingsproces in gang wordt gezet. Goede afspraken helpen ongewenste neveneffecten te vermijden en bieden een goede basis voor wederzijds vertrouwen. Een samenwerkingsprotocol tussen bonden en werkgever kan dit formeel ondersteunen. Zo’n protocol verduidelijkt ieders belangen en prioritaire bekommernissen en zet op die manier de beoogde win-win helder op papier. 

  • Gebruik onderstaand lijstje als inspiratie voor het opstellen van een ondersteunend afsprakenkader, tenminste als jullie zelf van mening zijn dat zo'n samenwerkingsprotocol wenselijk/haalbaar is. Maak je vooral geen zorgen als je niet op elk punt kan antwoorden:
    • Welke algemene doelstelling(en) worden nagestreefd? Op welke termijn? 
      • Welke zijn de belangrijkste beoogde effecten voor het management?
      • Welke zijn de belangrijkste beoogde effecten voor werknemers en vakbonden? 
    • Welke neveneffecten voorziet men en hoe wil men die vermijden?
      • Wat met de werkdruk en kwaliteit van de arbeid? 
      • Wat met de personeelsbezetting op korte en langere termijn?
      • Wat met de waardering, verloning en verworven rechten van werknemers?
      • ...
  • Welke rol en engagementen neemt het management op om de algemene doelstelling(en) te bereiken?
    • In welke mate onderschrijft het management de belangen van werknemers?
    • Welke bijkomende engagementen neemt het management inzake opleiding en ondersteuning van werknemers? 
    • Wat met werknemers die niet mee willen of kunnen? 
    • Welke engagementen neemt de werkgever op vlak van inspraak en betrokkenheid van werknemers?
    • ...
  • Welke rol en engagementen nemen vakbonden op om de algemene doelstelling(en) te ondersteunen?
    • In welke mate onderschrijven de vakbonden de belangen van het management?
    • ...
  • Op welke manier zullen de engagementen van de ondertekenende partijen opgevolgd, geëvalueerd en (indien nodig) bijgestuurd worden? 
  • Wat als er onderweg onverwachte problemen opduiken of als het fout loopt? 
  • …

    5. Bereid jullie praktisch voor

    “Je moet zo’n dingen wel wat voorbereid aanpakken. En vermijden dat je als een amateur overkomt. Ik heb op aanraden van een collega uit de vorming eens een presentatie gemaakt en dat werkt echt. Zo zien ze tenminste dat je voorbereid bent en je hebt zelf de zekerheid dat ze niet kunnen afwijken van je boodschap.” 
    (Afgevaardigde, onderhoudsfirma) 

     

    Bepaal onderling wie wat wanneer zal doen. 

    Zorg dat jullie de werkgever tijdens het gesprek kunnen laten voelen dat jullie goed zijn voorbereid. Belangrijk wordt om jullie argumentatie, vragen en/of suggesties goed, helder en doelgericht te brengen. Om die reden kan een powerpointpresentatie nuttig zijn. Zo’n presentatie kan helpen om de belangrijkste argumenten kernachtig te brengen. Het is ook een handig hulpmiddel om te vermijden dat er tijdens het gesprek – bewust of onbewust – van jullie verhaal wordt afgeweken. Bovendien kan een powerpointpresentatie ook later nog aangepast en gebruikt worden, bijvoorbeeld tijdens overleg met de militantenkern of bij toelichtingen aan werknemers. 

    • Enkele ideeën voor het uitwerken van een taakverdeling:
      • Datum vastleggen voor gesprek met werkgever
      • Uitnodiging bezorgen aan alle betrokkenen
      • Gesprekspartners op voorhand briefen
      • Medestanders zoeken
      • Presentatie voorbereiden
      • Laptop, beamer, hand-outs, verlengkabels,… regelen
      • Presentatie geven
      • Nota voorbereiden
      • Nota brengen
      • Notities nemen tijdens het gesprek
      • Specifieke punten verduidelijken tijdens het gesprek
      • Hulp inschakelen
      • Achterban informeren over jullie plannen
      • …
    • Roep eventueel de hulp in van je secretaris om de inhoud of structuur van je presentatie mee op punt te stellen.